Een handleiding voor de luisteraar – geplaatst in NRC Next op 30.11.15
Op maandagmiddag zal Rutte in Parijs de VN klimaatconferentie toespreken. Hij gaat er nog 140 andere staatshoofden zijn, niet uit overtuiging. In Parijs moet een ambitieuze mondiale klimaatovereenkomst worden gesloten, maar Nederland komt met vrijwel lege handen. Hoe kun je met trots nationaal klimaatbeleid presenteren, als je zojuist op de vingers bent getikt door de OESO, een rechtszaak van milieuorganisatie Urgenda hebt verloren, en je de klimaatwet van je kabinetspartner PvdA resoluut afwijst? Daar hebben politici een trukendoos voor. Rutte’s speech laat zich voorspellen: je kopieert simpelweg delen van de troonrede en van eerdere Nederlandse toespraken op VN klimaatconferenties. Maar voor de luisteraar is een handleiding geen overbodige luxe.
Rutte (vermoedelijk): ‘Nederlands klimaatbeleid is ambitieus. Samen met de andere EU-lidstaten is de Nederlandse inzet gericht op het vermindering van de uitstoot van schadelijke stoffen met 40% in 2030 ten opzichte van het niveau van 1990.’ De werkelijkheid is: de VVD pocht in Nederland met de ambitieuze klimaatambitie van de EU, zonder erbij te vertellen dat de Nederlandse bijdrage aan die ambitie lager is dan het EU gemiddelde. Nederland heeft bijvoorbeeld als doel om 14% van de energie duurzaam op te wekken in 2020 (het EU gemiddelde is 20%), en gaat dat volgens een voortgangsrapport van de Europese Commissie niet halen. En terwijl het kabinet in Nederland opschept over de EU ambitie, ondermijnt ze diezelfde ambitie in Brussel. Daardoor is de EU doelstelling voor de opwekking van duurzame energie in 2030 verlaagd.
Rutte (vermoedelijk): ‘Nederland wil een duurzame energievoorziening in 2050 en een klimaatneutrale wereld aan het einde van de eeuw’. De gedachte is: op langetermijndoelen, kun je nooit afgestraft worden. Wie weet gebeurt het zelfs – iets met innovatie of zo. Rutte zit zijn tijd wel uit.
Rutte (vermoedelijk): ‘De regering stelt daarom bedrijven in staat fiscaal aantrekkelijker te investeren in milieuvriendelijke technieken’. Een gemakkelijke statement, want hier zijn in ieder land altijd wel voorbeelden van te vinden. In Nederland zijn bijvoorbeeld zuinige auto’s fiscaal aantrekkelijk gemaakt, ook om de autobranche te ondersteunen. Dat in Nederland vervuiling óók fiscaal aantrekkelijk is – grootverbruikers betalen slechts de helft van wat u en ik betalen voor aardgas en elektrictiteit – wordt verzwegen. Rutte mag bovendien blij zijn, dat internationaal niet bekend is dat oppositiepartijen als D’66 en GroenLinks pas voor het nieuwe belastingstelsel stemmen wanneer het wordt vergroend, maar dat het kabinet dat weigert.
Rutte (vermoedelijk): ‘Aanpassing aan klimaatverandering is ook belangrijk. Ons dichtbevolkte land ligt nu al deels onder de zeespiegel. We hebben innovatieve oplossingen nodig. Zo worden bij de vernieuwing van de Afsluitdijk veiligheid, natuurontwikkeling en energieopwekking gecombineerd’. Dit is waar. Nederland heeft veel geïnvesteerd in aanpassing aan klimaatverandering en mag gerust expert genoemd worden. Er wordt daadwerkelijk geëxperimenteerd met energie-opwekking op de Afsluitdijk, en er komen vispassages. Maar wat heeft de wereld hieraan – welke oplossing levert dit voor het mondiale klimaatprobleem, en hoe helpt het kwetsbare ontwikkelingslanden?
Rutte (vermoedelijk): ‘De Nederlandse poldertraditie laat zien: we moeten samenwerken. We are all part of the solution. Samenwerking tussen landen, steden en het bedrijfsleven; maar ook tussen klimaatbestendige en kwetsbare landen’. Altijd goed, ‘samenwerking’ noemen. Het is ook een mooi bruggetje naar het volgende punt:
Rutte (vermoedelijk): ‘Aanpassing aan klimaatverandering vereist betere planning van overheden. Maar het bedrijfsleven is net zo belangrijk, door haar expertise, kennis en investeringsmogelijkheden’. Rutte bedoelt hier: Nederlandse bedrijven hebben een stevige reputatie op het gebied van watermanagement en landbouw, die internationaal ingezet kan worden. Hier komt de aap uit de mouw: het rijke Nederland kan geld verdienen aan de kwetsbaarheid van arme landen, die zelf niet schuldig zijn aan klimaatverandering. De tendens is inderdaad: ontwikkelingssamenwerking en klimaatfinanciering worden ingezet om het Nederlandse bedrijfsleven projecten in ontwikkelingslanden te laten uitvoeren. Gebruikt Rutte de klimaatconferentie om reclame te maken?
Rutte’s toespraak zal waarschijnlijk deze en andere elementen zal bevatten. Nederland komt met lege handen, maar hoopt met gevulde handen huiswaarts te gaan. Het positieve is echter: hij geeft een politiek signaal door er te zijn. En wellicht laat hij zich nog inspireren door Ban Ki-moon, Barack Obama of Angela Merkel. Absolute winst zou zijn, dat hij meekrijgt dat klimaatverandering, als grootste uitdaging van deze eeuw, Chefsache is.