
Deze week presenteerde President Obama Amerika’s meest vergaande klimaatbeleid ooit. Het is vooral gericht op het aanpakken van kolencentrales. Obama wil op klimaatgebied een politieke erfenis achterlaten en zegt dat de Verenigde Staten de wereld leidt in de strijd tegen klimaatverandering. Het plan werd zondag op Facebook aangekondigd met een gelikte Youtube video. Maandag presenteerde Obama het plan met speech zoals alleen hij dat kan. Hij legde zelfs zijn script opzij, speechte dertig minuten, en oogste een daverend applaus. Veel milieuorganisaties zien Obama’s plan als een cruciale stap om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen. De plannen steken echter mager af tegen het Europese klimaatbeleid.
Obama’s nieuwe plannen geven invulling aan zijn ambitie om de uitstoot van broeikasgassen in 2025 terug brengen met circa 27% ten opzichte van 2005. Dat klinkt ambitieuzer dan het is, want de Amerikaanse uitstoot was dat jaar historisch hoog. Veel klimaatmodellen rekenen vanaf 1990, het jaar dat ook de internationale klimaatonderhandelingen begonnen, en geven aan dat rijke landen hun uitstoot met 25-40% moeten terugbrengen in 2020 om gevaarlijke klimaatverandering te kunnen voorkomen. De doelstelling van de EU, wél gerekend vanaf 1990, gaat in die richting: 20% reductie in 2020 en minimaal 40% in 2030. Het voorstel van de VS komt niet verder dan circa -16% in 2025 ten opzichte van 1990.
De VS zou de strijd tegen klimaatverandering moeten leiden. Met slechts 5% van de wereldbevolking is de grootste economie ter wereld verantwoordelijk is voor 20% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen sinds 1900. Een Amerikaan stoot jaarlijks 2,3 keer meer CO2 uit dan een Chinees of Europeaan, en 400 keer meer dan een Malinees. Obama erkent dit, maar veel republikeinse politici blijven klimaatverandering keihard negeren. Dus probeert Obama met zijn video steun te winnen bij ‘communities’, ‘families’ en ‘voters’ door de nadruk te leggen op gezondheid, de threat to national security en banen-genererende innovatie. Volgens Obama moet worden voorkomen dat Amerikaanse kinderen worden opgezadeld met een ‘world beyond fixing’. Hij zet de Environmental Protection Agency in om zo het Congres te omzeilen. Individuele staten wordt nog 2 jaar gegeven om invulling te geven aan de gestelde doelstellingen. Mochten de republikeinen volgend jaar de verkiezingen winnen, dan is het maar de vraag wat er van de plannen overblijft.
Het plan steekt schril af tegen het Europese beleid, dat tot 2020 verankerd is in harde wetgeving met bindende verplichtingen. Ook de 2030 doelstelling is door de regeringsleiders van alle Europese landen bekrachtigd. Het Europese klimaatbeleid dekt meerdere sectoren en broeikasgassen. Het emissiehandelssysteem geldt niet alleen voor elektriciteitsbedrijven, maar ook voor andere grote vervuilers, zoals staal-, en cementfabrieken en de chemische industrie. Recent zijn ook Europese vluchten toegevoegd – voor intercontinentale vluchten geldt dit niet omdat onder meer de VS daartegen protesteerde. Daarnaast geldt er een doelstelling voor alle overige sectoren per lidstaat. Bij het niet naleven van de verplichtingen kan de Europese Commissie directe boetes opleggen aan bedrijven en lidstaten voor het Europese Hof dagen.
Obama’s plan richt zich enkel op de elektriciteitssector. Dat de transportsector goed is voor 34% van de Amerikaanse uitstoot van CO2, wordt even vergeten. Wegtransport in de VS gebruikt meer benzine dan de daaropvolgende 14 landen samen, waaronder China, Japan en Duitsland. Obama’s eerdere plannen komen niet verder dan het vergroten van het gebruik van biobrandstoffen en het zuiniger maken van voertuigen. De luchtvaarsector blijft buiten schot. Hogesnelheidslijnen maken in Europa, China en Japan weg- en zelfs vliegverkeer overbodig op menig afstand. De VS komt niet verder dan de Acela Express die gemiddeld 100 km/h rijdt tussen Boston en Washington. Fietsen doen Amerikanen ook niet: 1% van alle verplaatsingen wordt per fiets gedaan, tegenover 25% in Nederland.
De grootste winst van Obama’s nieuwe plan is wel de frontale aanval op een toch al kwakkelende kolenindustrie. Kolencentrales zijn slecht voor de luchtkwaliteit, en in de VS nauwelijks nog rendabel en weinig populair bij het volk. Sinds 2010 zijn er al 200 kolencentrales gesloten in de VS. Obama’s aanval versterkt ook de internationale beweging tegen kool. Landen zoals China en Duitsland willen kool uitfaseren, energiebedrijven zoals Shell en Delta hebben zich tegen steenkool uitgesproken, en het nationale pensioenfonds van Noorwegen is gestopt met het financieren ervan. Kolenleveranciers en energieleveranciers in de VS en in Europa lijden miljardenverliezen op de beurzen.
Twee jaar geleden stelde Obama dat Duitsland en Europa leiden op klimaatgebied. Nu pretendeert hij dat de VS het leiderschap op zich neemt. Hij mag zelf dan een leider zijn in de VS, maar het land zelf is internationaal nog lang geen leider. Obama’s plan helpt wellicht wel koploper Europa om ook eindelijk een concrete visie te ontwikkelen op kolen als energiebron.